Risico's en aanpak lichamelijke onderbelasting

'Zitten is het nieuwe roken.' Langdurig zitten, meer dan twee uur achter elkaar of meer dan vijf uur op een dag, heeft nadelige gevolgen voor de gezondheid. Uit onderzoeken blijkt dat langdurig zitten steeds meer voorkomt. En Nederland is Europees kampioen met een gemiddelde van meer dan acht uur per dag. 

Waarom is zitten eigenlijk zo ongezond?

Voor het bewegingsapparaat is niet zozeer het zitten zelf dat het probleem veroorzaakt, maar het zijn vooral daarmee gepaard gaande omstandigheden zoals:

• Repetitief werk
• Statische spierbelasting in het nekschoudergebied
• Ongunstige kijkhoeken
• Langdurig zitten in ongemakkelijke houdingen
• Kracht uitoefenen
• (te) ver of (te) hoog reiken

Klachten aan het bewegingsapparaat gerelateerd aan langdurige zitten hebben binnen een beroepsbevolking –zoals genoemd- een duidelijke relatie met het percentage beeldschermwerkers. Daarnaast is het bij het zittend werken in mobiele machines en voertuigen belangrijk om rekening te houden met blootstelling aan lichaamstrillingen. Effecten daarvan worden vaak onderschat. Dit komt vooral omdat dit lange termijn effecten zijn die niet worden opgemerkt bij blootstelling. van buschauffeurs is bijvoorbeeld bekend dat juist de combinatie van een matige zithouding en trillingen een verhoogd risico op toekomstige lage rugpijn met zich meebrengt.

 

Maar.. klachten aan het bewegingsapparaat…dat is niet het echte probleem. In een project voor EU OSHA heeft vhp human performance 107 studies doorgelicht over de relatie tussen zitten en gezondheidsklachten in brede zin. De uitkomsten zijn zonder enige twijfel schokkend. Onderstaande figuur (onderaan toegevoegd als download) geeft de uitkomsten bondig weer.

Hoewel onderbelasting de laatste jaren steeds meer wordt erkend als een belangrijk gezondheidsrisico is er nog weinig onderzoek gedaan naar effecten op langere termijn. Via de American National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) is vastgesteld dat meer dan ≥ 8,6 uur / dag zitten geassocieerd is met een verhoogd sterftecijfer. Dit betreft een meta-analyse over de periode 1989-2013 op basis van een database met bijna 600.000 volwassenen . De belangrijkste resultaten zijn:

• Voor personen die tot 7 uur / dag zitten, nam het sterfterisico toe met 2% per uur extra zitten per dag.
• Elk extra uur langer dan 7 uur / dag zitten leidde tot een toename van 5% van het sterfterisico.
• Volwassenen die 10 uur / dag zitten, hebben een 34% hoger risico op sterfte vergeleken met personen die 1 uur / dag zitten.

Dit als voorbeeld. Voor diabetes, vaat problematiek, depressie, hart- en vaatziekten kunnen soortgelijke cijfers overlegd worden.

Wat kunnen we doen tegen langdurig zitten?

Het begint bij het vaststellen van richtlijnen. We noemen enkele voorbeelden:

In aansluiting bij de richtlijnen voor beeldschermwerk in Nederland:

• Zit maximaal 2 uur aaneen en doe dan tenminste 10 minuten iets anders (staan, lopen, fietsen)
• Zit maximaal 5 uur per dag

In de Zwitserse textielindustrie is dit de afspraak. Op een werkdag:

• Zit je 60%
• Sta je 30%
• Loop je 10%

De Australische Campagne Be Upstanding adviseert:

• Zit minder dan 50% van je werkdag
• Sta altijd tenminste elke 30 minuten even op

Maar het kan ook heel praktisch. Er zijn veel landen met campagnes tegen te veel zitten. Een greep uit de voorbeelden van acties binnen dergelijke campagnes:

• Sneaker Monday! Allemaal elke maandag op  gympen naar het werk en zoveel mogelijk staan en lopen inclusief een lunchwandeling
• In Nieuw Zeeland is er de “Sitting less September” maand. Elk jaar in September wordt de campagne minder zitten weer nieuw leven ingeblazen.
• Staand vergaderen en dit stimuleren door minder stoelen in de vergaderzaal te plaatsen
• Gebruik elk excuus om op te staan: geen appje, maar loop naar je collega, haal zelf je printje en je koffie.
• Elk telefoontje doe je lopend.
• In een kantoorgebouw stopt de lift niet op de eerste en de tweede etage
• Daag je leidinggevende uit en vraag hem/haar een Stand up t-shirt te dragen
• Training in dynamisch zitten (gewicht verplaatsen, bekkenoefeningen, stoelinstellingen wijzigen etc)

En wat doet het Ministerie van Sociale Zaken in Nederland?

Het antwoord is: aanvankelijk weinig maar inmiddels veel. Het risico is onderkend. Hier een greep uit de aanpak:

• Er is een campagne opgestart : “Elk half uur even bewegen. Zet ook de stap!” op de campagnepagina: https://www.arboportaal.nl/campagnes/zet-ook-de-stap is van alles te vinden, zoals bijvoorbeeld: een nieuwsbrief, informatie, een toolbox, een challenge etc.
• Met stakeholders uit verschillende grote bedrijven en sectororganisaties worden co-creatiebijeenkomsten georganiseerd waar informatie wordt uitgewisseld over uitdagingen en praktische interventies.
• Er is een TOP Coach project waar kantoororganisaties en vervoersorganisaties begeleid worden door specialisten in hun aanpak om meer te bewegen en minder te zitten.

Bottomline is life style

Het zit probleem is in essentie een life style probleem. Dit probleem gaan we niet alleen op het werk oplossen: het gaat om de totale zittijd per dag. Het gaat daarnaast ook om bewegen, voeding, matig alcohol gebruik en niet roken. Lichamelijke activiteit kan de gezondheidseffecten van veel zitten tot op bepaalde hoogte compenseren. Een uur lang per dag activiteit die leidt tot verhoogde hartslag (stevig wandelen, fietsen) voorkomt veel risico’s. De Nederlandse beweegrichtlijn adviseert in dit kader wekelijks 2,5 uur matig intensief bewegen en tweemaal per week bot- en spierversterkende oefeningen. Het belangrijkste echter blijft toch: voorkom veel zitten.