De RI&E en het risico van de afvinklijst

Risico RI&E Checklijst

Bij steeds meer risico-inventarisaties (RI&E’s) en toetsen van RI&E’s, maar ook bij audits, inspecties, ongevals-onderzoeken enz. worden controle/afvinklijsten gebruikt. Soms zijn dat zeer korte lijstjes zoals bij de LMRA (Last Minute Risk Analyse), soms ook hele lange lijsten zoals bij bepaalde RI&E’s.

Die lijsten verleiden ons echter om ons eigen verstand uit te zetten: we hoeven immers niet meer zelf na te denken, we hoeven ook niet meer creatief te zijn, we vinken alleen nog maar voorgeprogrammeerde onderwerpen af. Vervolgens hebben we het idee dat we daarmee een goed en allesomvattend beeld van de situatie hebben verkregen. 

We vergeten daarbij dat iedere lijst is opgesteld vanuit een algemene aanpak. De genoemde zaken zijn meer generiek voor veel werksituaties bedoeld en hoeven niet per se voor elke situatie te gelden. Zo zijn veel branche-RI&E instrumenten en arbocatalogi vaak te generiek en bieden geen maatwerk voor het betreffende bedrijf. Er kunnen zaken in bedrijven voorkomen die niet in die meer algemene lijsten staan. En omdat we ons eigen observatievermogen en verstand op een laag pitje hebben gezet, ondervangen we dat daar ook niet mee. 

Vertrouw op eigen deskundigheid

Waarom niet eerst als een Sherlock Holmes zelf goed om je heen kijken en onderzoeken? Controleer pas aan het eind van de RI&E aan de hand van een (check)list of je geen ‘standaard punten’ bent vergeten. Dus niet een voorgeprogrammeerde lijst ritueel afvinken en het eigen verstand uitschakelen. 

Net als bij het schrijven van artikelen: eerst vanuit je zelf ideeën opschrijven en deze grof uitwerken. Daarna pas kijken in de literatuur. Dit voorkómt dat als je andersom te werk gaat en eerst de bestaande literatuur bestudeert, je in de gedachtegang van vorige auteurs meegaat en vanuit diezelfde paradigma’s gaat redeneren. 

Waarom willen we de eigen deskundigheid steeds meer laten vervangen door voorgeprogrammeerde methodes? Is dit uit gebrek aan zelfvertrouwen? Mogen we steeds minder uit gaan van eigen kennis en ervaring en zoeken we daarom onze toevlucht tot lijsten? Dat zou getuigen van armoe.

Van vinken naar vonken

Natuurlijk hebben die lijsten ook waarde en is het goed dat ze er zijn: als hulpmiddel. Maar ze kunnen echter niet in de plaats komen van eigen kennis en ervaring. Je stuurt toch ook niet zomaar iemand met een lijstje naar een vliegtuigcockpit of naar een controlekamer in een chemische plant? 

Moeten we niet van het zetten van vinkjes overstappen naar overbrengen van vonkjes? Meer de bedrijven en de leidinggevenden stimuleren in plaats van hen te controleren door met vinkjes checklijstjes in te vullen. Maar ja, dat vraagt meer talent. 

Laten we goed op het vinkentouw zitten om niet te veel uit te gaan van vinkenlijstjes, maar meer eigen kennis en ervaring in te zetten en onbevangen te blijven onderzoeken. Of sla ik nu door als een blinde vink?

Lees ook: Kijk ook naar de basis risicofactoren

Wim van Alphen

phov

Zelf uw RI&E maken?

Bekijk de demo en probeer gratis twee modules van de IMA.