Bij het maken van een RI&E wordt werken in de nachtdienst als knelpunt aangemerkt. De gezondheidsraad adviseert nachtdiensten zoveel mogelijk te beperken vanwege de gezondheidsrisico’s. Wat zijn de risico’s en welke aanpak helpt om de duurzame inzetbaarheid van nachtdienstmedewerkers te bevorderen?
In onze 24-uurs-economie zijn nachtdiensten niet meer weg te denken: in de zorg, logistiek, industrie en in de publieke dienstverlening (zoals hulpdiensten en wegwerkers) kan men vaak niet anders. Maar er zijn gezondheidsrisico’s. Moeten we een grens leggen in het aantal jaren dat iemand nachtwerk mag doen om medewerkers te beschermen en duurzame inzetbaarheid te bevorderen?
Onderzoek
De Gezondheidsraad heeft eind 2017 een onderzoek gepubliceerd over de gezondheidsrisico’s die bestaan bij nachtwerk. De belangrijkste conclusies uit dit rapport:
nachtwerk verhoogt de kans op (ernstige) slaapproblematiek
het verhoogt het risico op diabetes mellitus type 2
het risico op hart- en vaatziekten
het risico voor diabetes en hart- en vaatziekten neemt toe naarmate men meer jaren nachtwerk verricht.
Gezondheidsrisico’s
Het uitvoeren van nachtwerk levert dus serieuze gezondheidsrisico’s op. Daarmee is het ook niet bevorderlijk voor duurzame inzetbaarheid van medewerkers. De Gezondheidsraad adviseert dan ook om nachtwerk zoveel mogelijk te beperken.
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Waar gaan we de oplossing vinden? Medische verzorging stopt niet om zes uur. Politiewerk is 24/7. Een fabriek in de nacht stopzetten betekent niet rendabel draaien. Distributiecentra hebben toenemende vraag aan nachtwerkers. Het werk moet doorgaan. Is het dan een optie om medewerkers niet langer dan bijvoorbeeld tien jaar nachtdienst te laten draaien? Maar wat betekent dat voor de bedrijfsvoering? En wat betekent het voor medewerkers? Zij ontvangen (terecht) een ploegentoeslag. Deze is afhankelijk van het rooster en kan oplopen tot 30% van het salaris. Daar neem je niet gemakkelijk afscheid van.
Spagaat
Werkgevers bevinden zich hier in een spagaat: hoe kun je ervoor zorgen dat je medewerkers gezond hun pensioen halen zonder concessies te doen aan productie?
Niet iedereen zal in dezelfde mate de negatieve gevolgen van nachtdienst ervaren. Voor de één breken de nachtdiensten na vijf jaar op, voor de ander pas na vijfendertig jaar. Dus niet standaard op tien jaar. Het is daarom van belang voor werkgevers en medewerkers om goed met elkaar in gesprek te zijn over de arbeidssituatie, vitaliteit en loopbaan.
Als medewerker is het goed om stil te staan bij de hoogte van je salaris en ploegentoeslag. Denk ook tijdig na welke dagdienstfuncties je kunt en wilt doen. En wat het effect ervan is op je inkomen. En wat je daarvoor terugkrijgt. Voor werkgevers is een goed evenwicht in bedrijfsvoering en kwaliteit van werken een belangrijk punt om op de agenda te hebben. In de vertaling naar personele bezetting en je medewerkers goed kennen, zit de sleutel naar verbetering.
Duurzame inzetbaarheid van medewerkers bevorderen: hoe?
Welke aanpak helpt om de duurzame inzetbaarheid van nachtdienstmedewerkers te bevorderen? Hier zijn een aantal concreet toepasbare tips:
voer een preventief loopbaanbeleid
geef loopbaanbegeleiding
werk met voorwaarts roterende roosters
betrek medewerkers bij de roostering en houd rekening met het chronotype van mensen
geef voorlichting over voeding bij het werken in nachtdiensten.
Word bewust van deze aspecten en zet een geschikte aanpak in.
Uit IMA Module 14 Werk- en rusttijden, toelichting bij vraag 6 over werken in nachtdienst.
Tabel: De eisen uit de Arbeidstijdenwet voor werken in nachtdienst.
Samenvatting van eisen uit de Arbeidstijdenwet betreffende werk in nachtdienst.
Naast deze minimumeisen gelden de volgende adviezen voor het maken van roosters die het meest geschikt zijn voor de werknemer:
gebroken diensten zoveel mogelijk vermijden (alleen in uiterste noodzaak toepassen);
vroege dienst niet te vroeg laten beginnen (07.00 uur is beter dan 05.00 of 06.00 uur);
zorgen voor ten minste 24 uur rust na een periode van nachtdiensten;
in volcontinuroosters perioden van twee aaneengesloten vrije dagen opnemen, waaronder weekeinden;
een rotatieschema hanteren waarin hooguit drie aaneengesloten nachtdiensten voorkomen (korte rotatiesnelheid);
wisseltijden van de diensten zoveel mogelijk flexibel maken, zodat de werknemers voor de meest gunstige wisseltijd kunnen kiezen;
de nachtdienst verkorten tot 6 of 7 uur en zo nodig de dagdienst verlengen tot maximaal 9,5 uur;
de volgende groepen van nachtdienst uitsluiten: jeugdigen, personen met slaapstoornissen of maag-darmklachten (bij voorkeur ook ouderen, alleenstaanden en zwangeren);
dienstroosters 4-8 weken (minimaal is 28 dagen verplicht) van te voren bekend maken en regelmaat hanteren in het rooster.
Dit artikel is met toestemming overgenomen van Vhp Human Performance.
