Achterliggende oorzaken van twee onveilige situaties

Veel risico’s ontstaan door structurele oorzaken, waar we in het artikel Voorbeelden van Basisrisicofactoren voorbeelden van gaven. In dit artikel geven we twee voorbeelden van situaties waarbij gekeken wordt naar de structurele oorzaken van het ontstaan van risico’s. Om daarmee te laten zien dat bij het herkennen van risico’s men niet op symptoomniveau moet blijven steken, maar moet kijken naar de dieperliggende oorzaken achter de onveilige situatie.

Situatie 1: Een defecte brandblusser
In een bepaalde werksituatie wordt tijdens het uitvoeren van de RI&E geconstateerd dat een brandblusser niet meer werkt. De blusser hangt niet aan de muur, maar staat op de grond. De naald van de manometer staat in het rode gebied.

Als deze situatie in de RI&E-rapportage wordt beschreven als defecte brandblusser en het advies beperkt zich tot de opmerking ‘blusser op orde brengen’, wordt een kans gemist. Door dat advies wordt alleen het symptoom aangepakt. Een betere aanpak zou zijn:

• Nagaan waardoor het komt dat de brandblusser op de grond staat en niet meer op druk is.
• Is de blusser op de afdeling gebruikt?
• Waarvoor is de blusser gebruikt?
• Was er een beginbrandje? Is dit gemeld?
• Wat was de oorzaak van dat brandje?
• Weten de medewerkers niet dat wanneer zo’n blusser is gebruikt, deze weer opnieuw gevuld en op druk gebracht moet worden?
• Weten de medewerkers bij wie zij dit moeten melden?
• Hebben de aanwezige BHV’ers ook een preventieve taak en moeten zij tijdens hun gewone werk de brandvoorzieningen en dergelijke in de gaten houden?
• Zit de blusser in het jaarlijkse controlesysteem?
• Hoe zit het met de andere veiligheidsvoorzieningen op die afdeling en in het hele bedrijf?
• Worden de blussers systematisch gecontroleerd op hun goede werking?

Kortom: tal van vragen die meer systematisch zaken aan de orde stellen.

Aan de hand van de geconstateerde tekortkomingen aan de brandblusser kan dit onderwerp worden verbreed en meer structureel worden aangepakt. Tijdens de rondgang kan worden gecontroleerd of ook op andere afdelingen meer van deze voorzieningen niet op orde zijn (verbreden). Hierbij wordt niet alleen naar de blussers gekeken, maar ook naar andere preventieve en repressieve veiligheidsvoorzieningen. Door in de RI&E-rapportage een advies hierover te geven, wordt bereikt dat deze zaak structureel wordt aangepakt in plaats van alleen die betreffende brandblusser te vervangen zonder soortgelijke voorzieningen op hun staat te beoordelen.

In dit voorbeeld over de brandblusser gelden de BRF’s: Onderhoud (OH), Communicatie (CO) en Beschermingsmiddelen en -methoden (BM).

Situatie 2: Een onveilige machine
Bij een machine wordt geconstateerd dat deze niet is voorzien van een aantal afschermingen en niet CE-gemarkeerd is. Tevens is niet duidelijk of de machine periodiek wordt gekeurd. De betreffende medewerkers zijn van deze aspecten niet op de hoogte. Ook is er geen gebruiksaanwijzing aanwezig bij de machine.

Een symptoomaanpak is om specifiek voor deze machine te adviseren de zaak op orde te brengen: de verplichte afschermingen aan te brengen en periodiek deze machine te laten keuren. Een meer structurele aanpak is om de vraag te stellen hoe deze situatie zo is ontstaan. Vervolgvragen zijn:

• Hoe kan het dat een niet-CE-gemarkeerde machine in gebruik is zonder dat eerder een risicoanalyse is uitgevoerd?
• Hoe kan het dat er afschermingen ontbreken?
• Hoe kan het dat deze machine niet periodiek wordt gekeurd volgens de verplichtingen van de NEN-EN-ISO 14121-1 en NEN-3140?
• Hoe kunnen de medewerkers zelf zicht krijgen op deze keuringen?
• Zijn de medewerkers voorgelicht over de risico’s van deze machine?
• Hoe worden nieuwe medewerkers aan deze machine tewerkgesteld?
• Hoe zit het met de rest van het machinepark?
• Hoe ziet het inkoopbeleid van nieuwe machines en arbeidsmiddelen eruit?
• Wordt daarbij met arbo-aspecten rekening gehouden?

Zo kunnen aan de hand van die ene machine tal van zaken diepgaander worden bekeken en kunnen oplossingen worden aangereikt die veel breder en meer structureel zijn. Een uitvoerige versie van een verdiepende RI&E machines staat in bijlage 10.

In dit voorbeeld van de onveilige machine gelden de BRF’s: Communicatie (CO), Materiaal en Middelen (MM), Onderhoud (OH) en Procedures (PR).

Aan de hand van de geconstateerde knelpunten/verbeterpunten kan worden gekeken wat de meest voorkomende BRF’s zijn. Deze kunnen eventueel in een staafdiagram zichtbaar gemaakt worden.

Wim van Alphen, PHOV

Lees ook: Voorbeelden van basisrisicofactoren